Uykulu mu Uykusuz mu?

 4 mesaj
 1983
"Türkçe bir kuş dili olmadığı için bir Türk dili yok, koskoca bir Türk lisanı vardır!"
Cevapla
Kullanıcı avatarı
#1 ·
Mesajlar: 1727
Kayıt: 11 Haz 2020, 16.22
Ad Soyad: Halil ESEN
Cinsiyet: Bay
Konum: Bursa
Profil: Doğrulandı
X (namıdiğer Twitter): halilsncom
Beğendi : 810
Beğenildi : 773
Halk arasında uykulu ve uykusuz kelimelerinin neredeyse aynı manada kullanıldığını görmüşsünüzdür. Aynı kök ve manası neredeyse birbirine zıt olan iki ekin mevcudiyetini daha iyi anlamak ve konuyu tüm yönleriyle tartışmak için bu başlığı açıyorum.

TDK lügatine baktığımızda bu kelimelerin manaları şunlardır:

uykusuz
1. sıfat Uyumamış veya uykusunu alamamış:
"Keşfedilmiş Amerika'yı yeniden keşfetmek üzere çıktığım uzun, engebeli, uykusuz yolculuklarımda Halim'in gözleri sulandı." - Adalet Ağaoğlu
2. zarf Uyumadan, uykusunu almadan:
"İki geceyi uykusuz geçirdim." - Ahmet Ümit

uykulu
1. sıfat Uyku ihtiyacı olan:
"Gözleri her zaman uykuludur." - Sait Faik Abasıyanık
2. sıfat Uyku sersemi olan:
"Uykulu gözlerini kırpıştırarak çöp tepelerine doğru yürüdüler." - Lâtife Tekin
3. zarf Uyku sersemi olarak.

Pratik olarak baktığımızda bu iki kelime aynı şeyi farklı nüanslarla anlatıyor. Lakin bu eklerin verdiği mana burada hüzünlü ve hüzünsüz kelimeleri gibi değil. Bunun sebebi zannediyorum ki uyku kelimesinin sahip olduğu manalara aittir. Zira bu kelimeleri anlamak için buna da bakmalıyız; yine TDK lügatinden:

uyku
1. isim Dış uyaranlara karşı bilincin, bütünüyle veya bir bölümünün yittiği, tepki gücünün zayıfladığı ve her türlü etkinliğin büyük ölçüde azaldığı dinlenme durumu:
"Hiç kimse bir diğerinin yerine karnını doyuramaz, hiç kimse bir başkasının uykusunu uyuyamaz." - İsmet Özel
2. isim, mecaz Çevrede olup bitenin farkında olmama, gaflet, aymazlık.
3. isim, mecaz Doğada görülen sükûnet durumu:
Kış süresince uykuda olan ağaçlar, baharla birlikte uyandı.
4. isim, mecaz Gerçeği görememe, aymazlık.

Zannedersem uyku ile uyumak kelimelerini birbirine karıştırdığımız için bu farka dikkat edemiyoruz. Yine uyku hali ile uyumak fiili birbiriyle alakadar olsa da yine pratikte çok farklıdır. Dahası burada da bazı nüanslara dikkat celp edilebilir: Uyumak her zaman uyku halini gidermez. Lakin uyku kelimesinin manalarında doğrudan uyumak fiiline ait bir mana bulunmamasına rağmen, uykusuz kelimesi yerine "uyumamış" demek lazım gelirken, TDK'nin dediğine göre "Uyku ihtiyacı olan" demek oluyor. Dahası -suz eki -lu ekinin verdiği manasının zıttı olması lazım.
Beldemize daha yakın olmak ve daha gelişmiş bir tecrübe için uygulamamızı kurun; herhangi bir uygulamadan çok daha hafif ve güvenli. Şimdi değilYükle
#2 ·
Mesajlar: 96
Kayıt: 04 Ara 2020, 22.53
Ad Soyad: Vesair Vesaire
Cinsiyet: Bay
Konum: Vesaire
Profil: Doğrulanmadı
Beğendi : 98
Beğenildi : 74
Bu husus biraz karışık zannederim. Zira uyumamış yerine bazen uyu(ya)mamış için de uykusuz diyoruz. Tercih mevzuubahis kısaca. Bu kişiyi sabah gördüğümüzde ise "uykulu" olarak vasıflandırabiliyoruz. Bu tabirler iyice birbirine girmiş vaziyette.
Kullanıcı avatarı
#3 ·
Mesajlar: 1727
Kayıt: 11 Haz 2020, 16.22
Ad Soyad: Halil ESEN
Cinsiyet: Bay
Konum: Bursa
Profil: Doğrulandı
X (namıdiğer Twitter): halilsncom
Beğendi : 810
Beğenildi : 773
Başlığı yazmağa başlarken öyle düşünüyordum, sonralara doğru fikrim değişti. Lakin doğru; uykusuz, uyuyamamış, az uyumuş veya uykusunu alamamış manasında iken uykulu, daha çok sersemlik manasında kullanılıyor.

Benim tam anlaşılmayan, uyumak kelimesi malum ek ile uyku oluyor; dahası bu da neredeyse mecazi manalarıyla birlikte uyumak ile aynı. Evet, aynı şey, uyku sadece isme dönüşmüş hali gibi.

Ben de son zamanlarda haddinden fazla uykulu olduğum için ve bunu uykusuzluk ile aynı anda yaşadığım... Bakın nasıl bir birine karışıyor. Zannedersem net bir tayin yapılmadığı için oluyor bu.

O zaman;

Uykulu: Uyuyamadığı için sersemleşen kimse.
Uykusuz: Uyuyamamış, uyumamış, uykusunu alamayan kimse.

Bence bu şekilde kesin bir çizgi çekmek lazım geliyor.
Kullanıcı avatarı
#4 ·
Mesajlar: 1727
Kayıt: 11 Haz 2020, 16.22
Ad Soyad: Halil ESEN
Cinsiyet: Bay
Konum: Bursa
Profil: Doğrulandı
X (namıdiğer Twitter): halilsncom
Beğendi : 810
Beğenildi : 773
Tekrar baktığım zaman son tasnifte hatalarımı buldum. Zira "uykulu" olan kimse illa uyuyamamış değil, yeni uyandığı zaman da o sersemlik geçene kadar uykulu olarak ifade edilebilir.

Diğer yandan uykusuzu uyuyamamış olarak da görmek doğru olmayabilir, çünkü "uyuyamadın mı" ile "uykusuz musun" soruları farklı şeyleri ifade edebilir.

Hayır, bu iki kelime aynı manaya geliyor olamaz! :) Lakin her ikisi de bir sersemlik halini, farklı nüanslarla ifade ediyor. Fakat hem uykulu hem uykusuz olunabilir mi? Evet. :(
Forumda başlıklara cevap yazabilmek için kayıtlı ve giriş yapmış olmalısınız.
Cevapla
Paylaş:

  • Benzer Konular