TDK'nın Bir Yanlışı "Mastarlara Gelen Eklerin Yazılışı"

[halilesen]

Her ne kadar zaman zaman tenkitte bulunsam da el altında bulunan ve diğerlerine göre daha insaflı olan TDK sözlüğünden faydalanırım. Yine bakınırken "Mastarlara Gelen Eklerin Yazılışı" serlevhalı bir kısa bir yazısına rasgeldim.

-ma / -me ile biten mastarlardan sonra -a / -e, -ı / -i eklerinden biri geldiğinde araya y koruyucu ünsüzü girer: çalışma-y-a, darılma-y-ı, kalaylama-y-a, okuma-y-a; görme-y-i, gülme-y-i, sevme-y-e, silme-y-i vb.

Derhal aklıma benim -mak -mek ile kullandığım fiillere gelen eklerde k'yi yumuşattığım aklıma geldi. Esasında -ma -me mastar değildir, diye biliyorum. Çünkü bu ekler onu isim yapar. Yazmak bir fiildir, mastardır. Yazma ise yazmak işidir ve isimdir. Lakin TDK bu isimi mastar olarak saymış ve y kaynaştırma harfini esas olarak kullanmış.

Evet, konuşurken ğ demek abes kaçabilir ve ben de her ne kadar zaman zaman ğ'ye kalp etse de y şeklinde söylerim. Lakin yazarken mastar olarak kullandığım fiili esas alarak ğ'i kullanırım. Çünkü ben orada isimden değil, bizzat fiilin kendisinden bahsetmekteyim. Her konuda fikir sahibi olabileceğini düşünen bir iki kişi hariç bu konuda herhangi bir geri dönüş almadım ki az evvel ifade ettiğim çerçevede haklıyım.

Peki sizler bu konu hakkında ne diyorsunuz?

[Münzevî]

Bu alanda tahsil görmedim, bu sebeple yalnızca kendi düşüncemi belirteceğim.

Ben de mastar ekinin "-me, -ma" değil, "-mak, -mek" olduğu kanaatindeyim ancak örnek verilen fiillerin "-me/a" eki almış hallerinin sonuna "fiili" yahut "işi" kelimesi getirildiğinde fiil oldukları anlaşılmakta ancak köklerine aynı işlem yapıldığında abes bir netice meydana gelmekte. Bu sebepten, y harfinin kullanılarak kelimenin devamına ek getirilmesinde bir behis görmüyorum. Elbette, bu söylediklerim sizin tezinizi çürütmüyor ancak başka bir başlıkta da belirttiğim düşüncelerime atıf yaparak (değişim yanlış bile olsa -ki ilgili mevzuda böyle bir durumun vâki olduğunu düşünmüyorum- zamanla doğruyu yerinden eder) reyimi y harfinin kullanımı yönünde kullanıyorum. Ayrıca, her türlü dil bilgisi tartışmasından uzak, telaffuz bakımında hem yeknesaklık hem de incelik kattığı kanaatindeyim.

[halilesen]

Ben de bu alanda tahsil görmedim. Lakin her gün Türkçe konuşup Türkçe yazıyorum ve onu müdafaa etmeği kendime vazife biliyorum. Mesela Peyami Safa Bey de bu alanda tahsil görmedi, lakin sadece lisaniyat değil, diğer alanlarda da büyük bir düşünürdür kendisi.

Konuşma ile nesri birbirinden ayırırım. Konuştuğum gibi yazmam veya yazdığım gibi konuşmam. Yazarken bir fiilden bahsettiğim zaman o fiilin isminden değil, direkt o fiilden bahsettiğim için --mak ile kullanırım ve elen ekler ile tabii olarak k, ğ'ye kalp eder. Lakin konuşurken y'li söylerim. Çünkü ğ ayrıca bir kabalık katıyor. Dediğiniz gibi bu tamamen tercih meselesidir.

Atfınıza ne kadar katılmasam da birçok defa ben de buna yenik düşüyorum.

[Asterion]

Mastar denince -mek -mak gelirdi benim de aklıma ama cümle içinde yazmayı, çizmeyi vs kullanacaksak burada mastar değil, -me, -ma isim fiil eklerini kullandığımı düşünüp yine -y kaynaştırma harfi eklerim ben.

Gerçi bazı eski kitaplarda -ğ kullanan yazarlara rastlıyoruz. Hatta konuşma dilinde de -ğ olarak duyabiliyoruz yaşlı insanlardan. Bu ikilik, Osmanlı Türkçesindeki Kef harfinin hem g hem y olarak okunabilme durumundan kaynaklanıyordu galiba.

[halilesen]

Mastar zaten -mak -mek. Hep dendiği üzere -ma -me ekleri verdiği menfi manayı saymazsak isim yapıcı eklerdir. Zaten bu eklere sahip kelimelerin manalarına bakarsanız bunu görebilirsiniz.

Misal:


Şimdi bunu cümleye ekleyelim.
"Ben artık çalışma istemiyorum." denmez değil mi? Fiile işaret edilir; yani "çalışmak" denir. Öyle ise buna gelen ek de çalışmak fiiline, işine verilen isim değil, fiilin bizzat kendisi olmalı.

Elbette dediğim üzere "Çalışmayı öğren" gibi bir cümle yanlış değildir. Genel kabul bu yönde, gerçi bir kabul yok; herkes onun kaynaştırma harfi olduğunu biliyor. Belki sadece çalışma ismine işaret ettiklerini ve fiile dolaylı yoldan ulaştığını düşünmüyor. Bense direkt fiili muhatap olmak gerektiğini savunuyorum.

Keza buna çok saplantılı olduğum zaman da yine mevcut lisan kullanımının alışkanlığına yenik düştüğüm anlar oluyor.

[Asterion]

Çok ilginç bir yerden yakalamışsınız, TDK'ya yazılabilir bir konuya benziyor. Yazılan e-postalar üzerine düşünüp düzeltmeye gittikleri oluyor.

Naçizane düşünceme gelince, örnek cümleyi yönelme durum ekiyle "çalışmaya karar verdim" diye yazarsak, o zaman nasıl düşünmeliyiz? Sizin örneğinizdeki gibi "çalışmak karar verdim" olamayacak bu durumda.

Ama dediğim gibi bu kullanıma rastlamışımdır eski kitaplarda ve istikrarlı olduğu sürece farklı kullanımların olduğu eserleri okumak da hiç rahatsız etmez beni. Dil nasılsa kendi doğrusunu yaşatacak yerleştirecektir bir şekilde.

[halilesen]

TDK'ye sadece astronotun Türkçesi çalışmamı yollamıştım. Lakin zati baştan beri yaptıkları birçok şey beni rahatsız ettiği için onlarla aynı düşünceye sahip değilim. Lakin kaynaklarına sık sık başvururum.

Orada aslında şunu vurgulamağa çalışıyordum: "Çalışmak" bahsi gelen ek gelince çalışmak-a, çalışmağa oluyor. mastarın k'si yumuşuyor.

Genelde yazıldığı gibi okumağa fazlasıyla alışıldığı ve Türkçe sanki öyle imiş gibi öğretildiği için okurken ğ harfine aşinalığın olmaması sebebiyle birçok kimseyi rahatsız ediyor oluşu mazur görülebilir elbette. Fakat inada binen bir dikkat olmadığı müddetçe rahatsız etmeyeceği kanaatindeyim.

[küntagsu]

Mastar denince -mek -mak gelirdi benim de aklıma ama cümle içinde yazmayı, çizmeyi vs kullanacaksak burada mastar değil, -me, -ma isim fiil eklerini kullandığımı düşünüp yine -y kaynaştırma harfi eklerim ben.

Gerçi bazı eski kitaplarda -ğ kullanan yazarlara rastlıyoruz. Hatta konuşma dilinde de -ğ olarak duyabiliyoruz yaşlı insanlardan. Bu ikilik, Osmanlı Türkçesindeki Kef harfinin hem g hem y olarak okunabilme durumundan kaynaklanıyordu galiba.

Unutmadıysam, Arapçadaki "kef" harfi Osmanlıcada ince g ve ince k yerine kullanılmaktaydı. Ayrıca kef harfi tam hatırlayamadığım başka harf(ler) yerine de kullanılırdı. Y harfi ve i harfi ise kelimenin yerine göre aynı harfin farklı yazılışlarıyla kullanılıyordu.